Từ đỉnh cao tiền điện tử đến tòa án: Câu chuyện về Sam Bankman-Fried (SBF)

Giữa cơn sóng lớn của ngành crypto, Sam Bankman-Fried (SBF) từng nổi bật như một ngôi sao sáng. Người sáng lập sàn FTX và quỹ Alameda Research này đã sớm ghi tên mình vào danh sách các tỷ phú trẻ toàn cầu. Tuy nhiên, ánh sáng ấy không tồn tại mãi.

Cuối năm 2022, FTX sụp đổ chóng vánh, kéo theo hàng loạt vụ bê bối và các cáo buộc gian lận. Sam Bankman-Fried là ai? Vì sao ông lại từ đỉnh cao công nghệ rơi vào vòng lao lý?

Thông tin cá nhân Sam Bankman-Fried

Tên đầy đủ: Samuel Benjamin Bankman-Fried

Năm sinh: 1992, tại bang California, Hoa Kỳ

Học vấn: Tốt nghiệp MIT chuyên ngành Vật lý

Công việc: Doanh nhân, nhà đầu tư, chuyên gia giao dịch tài chính

Trước khi dấn thân vào tiền mã hóa, SBF làm việc tại Jane Street Capital – một công ty giao dịch hàng đầu phố Wall.

^{Sam Bankman-Fried hay còn gọi là SBF}

Hành trình học vấn và khởi nghiệp ban đầu

Sam hoàn thành bằng Cử nhân Vật lý tại MIT vào năm 2014, đồng thời học thêm ngành phụ là Toán học. Mặc dù có thành tích học tập xuất sắc, anh từng chia sẻ rằng kiến thức ở trường không có mấy giá trị thực tế trong sự nghiệp của mình. Trong thời gian học tại MIT, anh sống ở ký túc xá Epsilon Theta, nơi khơi dậy niềm đam mê với các trò chơi chiến thuật – sở thích đã ảnh hưởng đến phong cách ra quyết định của anh. Năm 2013, Sam thực tập tại Jane Street Capital – một công ty tài chính giao dịch độc quyền tại Phố Wall – và tham gia vào các hoạt động giao dịch ETF quốc tế. Sau khi tốt nghiệp, anh đầu quân cho Jane Street toàn thời gian cho đến năm 2017 để tích lũy kinh nghiệm trong giao dịch định lượng.

Bước ngoặt với tiền điện tử

Khi chuyển đến Berkeley năm 2017, Sam làm việc một thời gian ngắn tại Trung tâm Chủ nghĩa Hiệu quả (CEA), nơi anh tiếp xúc với khái niệm “tạo ra tiền để cống hiến xã hội”. Cùng năm đó, anh phát hiện ra cơ hội sinh lời trong lĩnh vực tiền điện tử, đặc biệt là thông qua giao dịch arbitrage. Anh cùng Tara Mac Aulay thành lập Alameda Research – một công ty chuyên giao dịch định lượng các tài sản mã hóa. Alameda nhanh chóng tạo ra lợi nhuận hàng triệu USD mỗi ngày, và đến năm 2021, Sam sở hữu tới 90% cổ phần công ty.

Năm 2019, Sam bắt tay cùng Gary Wang và Nishad Singh sáng lập FTX – một nền tảng giao dịch phái sinh tiền mã hóa. Trong thời gian ngắn, FTX vươn lên dẫn đầu thị trường, đạt mức định giá 32 tỷ USD vào đầu năm 2022. Với lối sống tối giản, luôn xuất hiện trong quần đùi và áo phông, Sam trở thành hình mẫu cho thế hệ doanh nhân crypto trẻ. Anh được vinh danh trong danh sách Forbes 30 Under 30 và là một trong những tỷ phú trẻ nhất nước Mỹ.

Chịu ảnh hưởng sâu sắc bởi triết lý hiệu quả, Sam từng cam kết quyên góp phần lớn tài sản cho các tổ chức từ thiện. Anh đóng góp 5,2 triệu USD cho chiến dịch tranh cử tổng thống của Joe Biden năm 2020 và gần 40 triệu USD cho các ứng viên Đảng Dân chủ vào kỳ bầu cử giữa kỳ năm 2022. Dù sở hữu khối tài sản khổng lồ, Sam vẫn sống cùng các cộng sự tại một căn hộ tập thể ở Bahamas – nơi FTX đặt trụ sở từ năm 2021 – và duy trì phong cách sống giản dị.

Vụ án FTX: Từ ánh hào quang đến vực thẳm và hậu quả nghiêm trọng

Nguyên nhân dẫn đến cú sập

Thành lập vào tháng 5 năm 2019 bởi Sam Bankman-Fried cùng hai cộng sự Gary Wang và Nishad Singh, FTX nhanh chóng nổi lên như một trong những sàn giao dịch crypto phát triển nhanh nhất toàn cầu. Đặt trụ sở tại Bahamas, FTX cung cấp nhiều sản phẩm tài chính độc đáo, bao gồm cả giao dịch phái sinh và đòn bẩy cao. Ở thời kỳ đỉnh điểm năm 2022, công ty được định giá lên đến 32 tỷ USD nhờ nguồn vốn từ các quỹ nổi tiếng như Sequoia Capital, SoftBank và Temasek.

Tuy nhiên, đằng sau bề ngoài hoành tráng là một hệ thống tài chính cực kỳ rủi ro. FTX có mối liên hệ chặt chẽ với Alameda Research – quỹ đầu tư do chính Sam lập nên từ năm 2017. Điều đáng lo ngại là Alameda được hưởng các đặc quyền vay vốn không giới hạn từ FTX mà không cần tài sản đảm bảo, tạo ra một cấu trúc tài chính dễ đổ vỡ.

Căn nguyên cuộc khủng hoảng

Cuộc khủng hoảng bắt đầu từ ngày 2/11/2022, khi CoinDesk tung ra bản điều tra tài chính của Alameda Research. Nội dung cho thấy phần lớn tài sản của quỹ này (14,6 tỷ USD) được giữ dưới dạng FTT – token do FTX tự phát hành. Việc này làm dấy lên nghi ngờ lớn vì FTT không có giá trị nội tại mạnh, mà chỉ dựa vào lòng tin vào chính FTX, khác xa so với Bitcoin hay Ethereum.

Ngày 6/11, Changpeng Zhao – CEO Binance – tuyên bố Binance sẽ thanh lý toàn bộ số FTT trị giá 580 triệu USD. CZ nói rằng hành động này là nhằm "hạn chế rủi ro" sau khi xem báo cáo. Ngay lập tức, giá FTT lao dốc, từ 22 USD xuống dưới 5 USD chỉ trong hai ngày, khiến thị trường chấn động.

Khách hàng rút tiền ồ ạt, FTX vỡ trận

Sự kiện trên tạo nên một cuộc tháo chạy chưa từng có. Từ 6 đến 9/11/2022, khách hàng ồ ạt rút tiền với tổng số lên tới 6 tỷ USD – mức mà FTX không thể đáp ứng. Sam lên mạng trấn an, khẳng định rằng FTX vẫn đủ khả năng thanh toán. Nhưng đến ngày 8/11, anh phải thừa nhận rằng sàn đã tạm ngưng xử lý lệnh rút do thiếu thanh khoản.

Sam cố gắng thương thảo để Binance tiếp quản FTX, nhưng thương vụ sụp đổ chỉ sau một ngày do kết quả kiểm tra nội bộ không đạt yêu cầu. Đến ngày 11/11, FTX cùng Alameda và hơn 130 công ty liên quan chính thức đệ đơn phá sản theo Chương 11 tại Mỹ – khép lại một đế chế crypto từng đứng đầu thế giới.

Điều tra và khởi tố

Sau khi phá sản, hàng loạt cơ quan chính phủ Mỹ tiến hành điều tra. SEC, CFTC và DOJ cùng hợp tác để làm rõ các hành vi vi phạm. Ngày 12/12, cảnh sát Bahamas bắt giữ Sam tại căn hộ cao cấp ở Nassau theo yêu cầu từ Mỹ.

Ngày 13/12, chính quyền công bố bản cáo trạng với 7 tội danh chính:

Lừa đảo chuyển tiền: Sử dụng tài sản người dùng FTX để hỗ trợ Alameda.

Gian lận chứng khoán: Đưa ra báo cáo sai sự thật với nhà đầu tư.

Rửa tiền: Di chuyển tiền bất hợp pháp thông qua hệ thống phức tạp.

Vi phạm quy định tài chính bầu cử: Tài trợ hàng chục triệu USD từ tiền khách hàng cho các chiến dịch chính trị.

Lập mưu lừa đảo: Cố tình nói dối về mức độ an toàn của nền tảng FTX.

Ước tính có tới 10 tỷ USD tiền của người dùng bị sử dụng trái phép, một phần bị tiêu vào bất động sản, chi tiêu cá nhân, đầu tư mạo hiểm và chính trị.

Những người làm chứng chống lại Sam

Ba đồng sự thân cận nhất của Sam đã thỏa thuận hợp tác với công tố để được khoan hồng:

Caroline Ellison: CEO Alameda, khai rõ ràng việc dùng tiền khách hàng theo chỉ đạo trực tiếp từ Sam.

Gary Wang: CTO FTX, xác nhận anh viết mã cho phép Alameda rút tiền không giới hạn mà không bị phát hiện.

Nishad Singh: Kỹ sư trưởng, thú nhận vai trò trong việc thao túng sổ sách và thừa nhận lỗi lầm khi ra làm chứng.

Những lời khai này đóng vai trò quyết định trong việc củng cố luận điểm rằng Sam là người chỉ đạo chính của toàn bộ vụ việc.

Phiên xét xử được quan tâm hàng đầu

Ngày 3/10/2023, phiên tòa bắt đầu tại Manhattan, thu hút truyền thông và công chúng toàn cầu.

Công tố viên: Gọi Sam là "biểu tượng của lừa đảo hiện đại", trình hàng loạt bằng chứng nội bộ, bao gồm email và tin nhắn cho thấy anh biết rõ tình hình.

Luật sư bào chữa: Cho rằng Sam không hề có ý gian lận, chỉ đơn giản là quá tin vào mô hình kinh doanh và bị thị trường crypto “phản bội”.

Lời khai Sam: Anh chọn ra làm chứng để tự bảo vệ, nhưng phần trình bày bị đánh giá là vòng vo và thiếu nhất quán. Anh phủ nhận tội ác nhưng thừa nhận lỗi trong quản lý.

Sau 5 tuần tranh luận, ngày 2/11/2023, bồi thẩm đoàn nhất trí kết tội Sam với toàn bộ 7 cáo buộc.

Tuyên án và hệ lụy sau đó

Ngày 28/3/2024, tòa tuyên án Sam 25 năm tù – mức hình phạt trung bình giữa đề xuất của công tố (40-50 năm) và yêu cầu từ phía luật sư (6,5 năm). Ngoài ra, anh phải bồi thường 11 tỷ USD cho nạn nhân – một con số kỷ lục trong lịch sử tư pháp tài chính.

Mất mát tài chính: Hơn 1 triệu người mất trắng tài sản. Người quản lý phá sản John Ray III mô tả hồ sơ tài chính FTX là “lộn xộn nhất” ông từng xử lý.

Tác động pháp lý: Vụ việc mở ra làn sóng siết chặt giám sát với crypto. Mỹ và nhiều quốc gia khác đẩy mạnh khung pháp lý bảo vệ người dùng.

Từ đỉnh cao xuống đáy vực

Sam giờ đang chấp hành án tù tại Mỹ. Từng sở hữu hơn 26 tỷ USD, giờ đây anh là biểu tượng của lòng tham và thất bại trong thế giới tài chính phi tập trung.

Câu chuyện FTX được xem là bước ngoặt trong lịch sử crypto. Nó không chỉ dừng lại ở hậu quả tài chính, mà còn nhấn mạnh tầm quan trọng của đạo đức, minh bạch và trách nhiệm lãnh đạo trong mọi mô hình kinh doanh hiện đại.

Từ đỉnh cao tiền điện tử đến tòa án: Câu chuyện về Sam Bankman-Fried (SBF)

• Tags:
• Sam Bankman-Fried là ai
• Tội phạm tài chính Sam Bankman-Fried
• FTX sụp đổ
• SBF bị bắt
• Tỷ phú crypto ngã ngựa